Η οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) είναι μια χρόνια και εξελικτική νόσος των αρθρώσεων, η οποία εμφανίζεται σε ασθενείς μέσης και μεγάλης ηλικίας. Συνώνυμοι όροι που χρησιμοποιούνται είναι η εκφυλιστική αρθρίτιδα, η αρθροπάθεια και η παραμορφωτική αρθρίτιδα.
Η βλάβη αφορά κυρίως στον αρθρικό χόνδρο (το επιφανειακό στρώμα της άρθρωσης όπου γίνεται η κίνηση και ολίσθηση ανάμεσα στα δύο οστά), συμμετέχουν όμως και τα άλλα στοιχεία μιας άρθρωσης, δηλαδή ο αρθρικός υμένας, το υποχόνδριο οστό (δηλαδή το οστό ακριβώς κάτω από τον χόνδρο) και τα πέριξ μαλακά μόρια. Τα κύρια χαρακτηριστικά της (ΟΑ) είναι η καταστροφή και εκφύλιση του χόνδρου, η φλεγμονώδης πάχυνση του υμένα, η σκλήρυνση του υποχόνδριου οστού, η ανάπτυξη οστεοφύτων, η διαταραχή της επαλληλίας και τη ανατομικής σχέσης των αρθρικών επιφανειών, ο πόνος και ο περιορισμός που φθάνει μέχρι την κατάργηση των κινήσεων της άρθρωσης.
Η (ΟΑ) ταξινομείται σε πρωτοπαθή, αγνώστου αιτιολογίας και δευτεροπαθή, όπου υπάρχει γνωστή και συγκεκριμένη αιτία, όπως π.χ. τραυματισμός, φλεγμονή, ενδοκρινής ή μεταβολική. Αφορά κυρίως αρθρώσεις που υπόκεινται σε χρόνια καταπόνηση, όπως το γόνατο και το ισχίο και λιγότερο τον ώμο και τις αρθρώσεις των δακτύλων του χεριού. Η (ΟΑ) σήμερα με την αύξηση του μέσου όρου ζωής αποτελεί ένα από τα δυσεπίλυτα προβλήματα παθολογίας του ερειστικού συστήματος που απασχολεί μεγάλο αριθμό συνανθρώπων μας. Η πληθώρα των γνωστών και άγνωστων αιτιών που την προκαλούν, αλλά και η πολυπλοκότητα και αλληλοεπίδραση των παθογενετικών μηχανισμών κάνει ιδιαίτερα δύσκολη την αντιμετώπιση, η οποία εξακολουθεί να είναι κυρίως συμπτωματική παρά αιτιολογική. Βασικοί προδιαθεσικοί παράγοντες εμφάνισης (ΟΑ) είναι η ηλικία (> 50 ετών), το γυναικείο φύλο, η γενετική προδιάθεση, η φυλή (εμφανίζεται σπανιότερα σε Αφρο-Αμερικανούς σε σχέση με λευκούς και ισπανόφωνους), η παχυσαρκία, το τραύμα, η επαγγελματική καταπόνηση και η μυϊκή αδυναμία. Παθοφυσιολογικά η αρχική βλάβη αφορά τον αρθρικό χόνδρο, του οποίου η περιεκτικότητα σε νερό αυξάνεται ενώ αυτή των πρωτεογλυκανών ελαττώνεται. Η αλλοίωση αυτή του χόνδρου οδηγεί σε διάβρωση και σε μια διαδοχική διαταραχή του υποχόνδριου οστού, του αρθρικού θυλάκου και του αρθρικού υμένα σε προχωρημένο στάδιο. Αντιδραστική παραγωγή νέου οστού στην περιφέρεια της άρθρωσης (οστεόφυτα) χωρίς δομική ισοδυναμία είναι χαρακτηριστική.
Η έναρξη είναι βραδεία και περιλαμβάνει ελαφρύ πόνο μετά από κόπωση που ελαττώνεται με την ανάπαυση. Σταδιακά ο πόνος γίνεται εντονότερος, εμφανίζεται και κατά την ανάπαυση και τις νυκτερινές ώρες. Εκτός από τον πόνο σταδιακά εγκαθίσταται δυσκαμψία (μετά από περιόδους αδράνειας), οίδημα των μαλακών μορίων, συνεχής και προοδευτική παραμόρφωση της άρθρωσης, μυϊκή ατροφία, τοπική ευαισθησία, τριγμός, αστάθεια και απώλεια λειτουργικότητας. Κύρια αίτια πόνου είναι η ίνωση του αρθρικού θυλάκου , η μυϊκή κόπωση και η αυξημένη οστική πίεση.
Απεικονιστικά αρκούν οι ακτινογραφίες της άρθρωσης (προσθιοπίσθια και πλάγια λήψη), ιδιαίτερα σε φόρτιση όταν αφορά τα κάτω άκρα. Επιπλέον λήψεις βοηθούν στην εντόπιση. Κύρια ακτινολογικά χαρακτηριστικά είναι η στένωση του μεσάρθριου διαστήματος, η παρουσία οστεοφύτων, η σκλήρυνση του υποχόνδριου οστού και η παρουσία υποχόνδριων κύστεων. Όσον αφορά τη θεραπεία της (ΟΑ), αυτή εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. Στα αρχικά στάδια όπου υπάρχει διαλείπων πόνος χωρίς σημαντικό περιορισμό της κίνησης επιλέγεται η συντηρητική αντιμετώπιση, η οποία συνίσταται σε:
1. Κοινά παυσίπονα (π.χ. παρακεταμόλη )
2. Απώλεια βάρους και τροποποίηση της καθημερινής δραστηριότητας
3. Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη ( με προσοχή )
4. Ισχυρά αναλγητικά (οπιοειδή)
5. Πρόγραμμα ασκήσεων και Φυσικοθεραπεία
6. Χρήση ναρθήκων / κηδεμόνων αποφόρτισης
7. Ενδαρθρική έγχυση κορτικοστεροειδούς
8. Ενδαρθρική έγχυση ιξωδοελαστικού π.χ. υαλουρονικού
Όταν η (ΟΑ) έχει προχωρήσει, η καταστροφή του χόνδρου είναι μεγάλη και τα συμπτώματα είναι έντονα και συνεχή, ώστε να επηρεάζουν την καθημερινότητα του ασθενούς, συνιστάται η χειρουργική αντιμετώπιση. Αυτή μπορεί να είναι:
1. Αρθροσκοπικός καθαρισμός (όταν υπάρχει μηνισκική βλάβη σε ηλικία μη προχωρημένη)
2. Υψηλή οστεοτομία κνήμης (σε νέους ασθενείς με μονοδιαμερισματική ΟΑ γόνατος, όπου πάσχει μόνο ένα τμήμα της άρθρωσης)
3. Μονοδιαμερισματική αρθροπλαστική γόνατος ( σε μονοδιαμερισματική ΟΑ)
4. Ολική αρθροπλαστική (σε προχωρημένη ΟΑ και αφορά γόνατο, ισχίο, ώμο, αγκώνα, καρπό και ποδοκνημική). Αντικατάσταση δηλαδή όλης της άρθρωσης από μεταλλικά εμφυτεύματα συγκεκριμένων κραμάτων και πολυαιθυλενίου.
